کشت نوین، گندم را از بحران نجات می‌دهد
به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «موج‌رسا»؛ در حالی که آمارهای خرید تضمینی گندم در استان زنجان از رشد ۹ درصدی نسبت به سال گذشته حکایت دارد، واقعیت‌های پنهان در پس این اعداد، تصویری پیچیده‌تر از وضعیت تولید و کیفیت این محصول راهبردی در استان به‌دست می‌دهد. از تهدیدهای اقلیمی و افت عملکرد در برخی مناطق تا ظرفیت بالای ذخیره‌سازی و چشم‌انداز روشن کشاورزی، زنجان در تقاطع فرصت‌ها و چالش‌ها ایستاده است.
بیشتر بخوانید
آمارهای رسمی ارائه‌شده توسط مدیرکل غله و خدمات بازرگانی استان زنجان نشان می‌دهد که تاکنون بیش از ۲۲۰ هزار تن گندم در قالب بیش از ۳۹ هزار محموله به مراکز خرید تحویل داده شده است؛ رقمی که نسبت به سال گذشته رشد ۹ درصدی داشته و نشانه‌ای از پویایی در شبکه خرید تضمینی به شمار می‌رود. این روند مشارکت ۱۲ هزار و ۸۹۴ گندمکار از سطح استان را درگیر کرده و از طریق ۴۲ مرکز خرید فعال سامان یافته است.
افزایش خرید تضمینی؛ ظاهری امیدوارکننده
اما در ورای این آمار کمی، آنچه اهمیت دارد، کیفیت گندم، پایداری تولید و تأثیر عوامل اقلیمی بر آینده این بخش استراتژیک از کشاورزی است.
در حالی که مسئولان کیفیت گندم تولیدی استان زنجان را در سطح متوسط کشوری ارزیابی می‌کنند، گزارش‌های میدانی و نظر کارشناسان نشان می‌دهد که نوسانات جوی، به‌ویژه گرمای شدید و خشکسالی‌های مقطعی، تأثیر محسوسی بر کیفیت محصول در برخی نواحی گذاشته‌اند. گندم‌های اصطلاحاً «گرمازده»، دچار ضعف ساختاری شده‌اند و کیفیت نهایی آن‌ها از وضعیت ایده‌آل فاصله گرفته است.
این شرایط موجب شده تا کیفیت گندم استان با نوسان‌هایی همراه شود و در عین برخورداری از ظرفیت‌های بالقوه، همچنان نیازمند نگاه علمی‌تر و برنامه‌ریزی جدی‌تر در زمینه سازگاری با اقلیم باشد.
تأمین نیاز استان برای ۴ سال آینده
ولی‌اله زمانی، مدیرکل غله و خدمات بازرگانی استان زنجان از خرید تضمینی بیش از ۲۲۰ هزار تن گندم در این استان خبر داد و گفت: تاکنون ۳۹ هزار و ۲۱۳ محموله گندم از طریق ۱۲ هزار و ۸۹۴ گندمکار به ۴۲ مرکز خرید تحویل داده شده است.
وی افزود: میزان خرید گندم نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۹ درصدی داشته است. از نظر کیفی، گندم استان زنجان در ارزیابی‌های کشوری در سطح متوسط قرار دارد.
مدیر کل غله با اشاره به وضعیت کیفی گندم در سال جاری اظهار داشت: با وجود اینکه بخش قابل توجهی از گندم‌های تولیدی استان در شرایط مطلوبی قرار دارند، اما در برخی مناطق به‌دلیل شرایط جوی و گرمای شدید، کیفیت گندم کاهش یافته و گندم‌ها دچار آسیب گرمایی شده‌اند.
وی عنوان کرد: بر اساس آخرین برآورد سازمان جهاد کشاورزی، تولید گندم استان امسال از ۵۰۰ هزار تن به ۳۶۰ هزار تن کاهش خواهد یافت و پیش‌بینی می‌شود میزان خرید بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تن باشد.
زمانی تاکید کرد: با وجود کاهش تولید، میزان گندم تولیدی استان نیاز مصرفی زنجان را تأمین می‌کند و اگر تمام تولیدات در داخل استان باقی بماند، نیاز استان برای چهار سال آینده نیز پاسخ داده می‌شود. البته بخشی از گندم تولیدی استان نیز به منظور تأمین نیاز سایر استان‌های دارای کمبود، طبق تصمیمات کشوری ارسال می‌شود.
مدیر کل غله و خدمات بازرگانی زنجان در پایان خاطرنشان کرد: از نظر ذخیره‌سازی گندم هیچ‌گونه مشکلی در سطح استان وجود ندارد و ظرفیت لازم برای نگهداری گندم به اندازه مصرف سه سال آینده در استان فراهم است.
خطر کاهش چشمگیر برآورد تولید گندم
بر اساس برآورد جدید سازمان جهاد کشاورزی، تولید گندم استان در سال جاری از ۵۰۰ هزار تن به ۳۶۰ هزار تن کاهش می‌یابد. این افت حدود ۲۸ درصدی نه‌تنها حاکی از تأثیر جدی تغییرات آب‌وهوایی است، بلکه ممکن است در صورت تداوم، تبعاتی بر امنیت غذایی منطقه و کشور بر جای بگذارد.
اگرچه استان همچنان می‌تواند نیاز داخلی خود را تأمین کند، اما در بلندمدت، ادامه این روند می‌تواند وابستگی به واردات و کاهش نقش استان در تأمین گندم کشور را رقم بزند.
زنجان؛ قطب کشاورزی یا قربانی تغییرات اقلیم؟
به گفته مسیح‌الله محمدی، مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان به دلیل خاک حاصلخیز و اقلیم متنوع، از ظرفیت‌های بالایی برای تولید محصولات کشاورزی، به‌ویژه گندم، برخوردار است. کشاورزان نیز به‌دلیل بازار فروش مناسب، حمایت‌های دولتی، و تأمین نهاده‌ها، از کشت گندم استقبال کرده‌اند.
با استفاده از بذرهای اصلاح‌شده، کودهای شیمیایی و مشاوره‌های فنی، عملکرد بسیاری از مزارع بهبود یافته و هزینه تولید کاهش یافته است. به‌ویژه در مناطق برخوردار از زیرساخت مناسب، نشانه‌هایی از حرکت به‌سوی کشاورزی دانش‌بنیان دیده می‌شود.
ظرفیت ذخیره‌سازی؛ نقطه قوت راهبردی
در بُعد زیرساختی، یکی از نقاط قوت استان زنجان، ظرفیت مناسب در حوزه ذخیره‌سازی گندم است. به گفته مسئولان، استان زنجان قادر به ذخیره گندم مصرفی سه سال آینده خود است، موضوعی که در شرایط بحرانی، می‌تواند نقش اساسی در تنظیم بازار ایفا کند. این مزیت راهبردی، در صورت سیاست‌گذاری مناسب، می‌تواند زنجان را به یکی از مناطق مهم در شبکه توزیع ملی گندم تبدیل کند.
لزوم توجه به سیاست‌گذاری هوشمندانه
وضعیت گندم در زنجان را می‌توان در یک جمله خلاصه کرد: «فرصتی بزرگ، در سایه تهدیدی خاموش». در حالی که استان از لحاظ ظرفیت تولید و زیرساخت‌ها، توان تبدیل شدن به یکی از قطب‌های اصلی گندم کشور را دارد، اما چالش‌هایی چون کاهش تولید ناشی از اقلیم، افت کیفیت منطقه‌ای، و وابستگی به حمایت‌های دولتی، این مسیر را پر از ریسک و عدم قطعیت کرده است.
تداوم این مسیر موفقیت‌آمیز، نیازمند تدوین برنامه‌های بلندمدت سازگار با اقلیم، حمایت هدفمند از کشاورزان، و توسعه زیرساخت‌های فناورانه در حوزه کشاورزی است.
کشت نوین و ارقام مقاوم
در مواجهه با چالش‌های اقلیمی روزافزون، از جمله گرمای زودرس، خشکسالی‌های منطقه‌ای و کاهش بارندگی، توسعه کشاورزی دانش‌محور و بهره‌گیری از کشت‌های نوین به یک ضرورت حیاتی در استان زنجان تبدیل شده است. یکی از مهم‌ترین رویکردهای این تحول، استفاده از ارقام اصلاح‌شده و مقاوم به کم‌آبی است که نه‌تنها موجب افزایش بهره‌وری در شرایط بحرانی می‌شود، بلکه به پایداری منابع آبی و خاکی نیز کمک می‌کند.
در سال‌های اخیر، سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان با همکاری مراکز تحقیقاتی، اقدام به معرفی و ترویج ارقام مقاومی مانند «سیروان»، «چمران ۲» و «بزرگان» کرده که در آزمون‌های میدانی، پایداری عملکرد در شرایط کم‌آبی را نشان داده‌اند. این ارقام با دوره رشد کوتاه‌تر، مقاومت بیشتر به تنش گرمایی، و نیاز کمتر به آب، توانسته‌اند بخشی از کاهش تولید ناشی از اقلیم را جبران کنند.
از سوی دیگر، کشت حفاظتی، آبیاری نوین (تیپ و قطره‌ای)، و استفاده از فناوری‌های مکانیزه در کاشت، داشت و برداشت، به‌ویژه در مزارع بزرگ‌مقیاس زنجان، نقشی مؤثر در کاهش هزینه‌ها و افزایش راندمان داشته‌اند. کشاورزانی که به‌سرعت به این تحولات روی آورده‌اند، از ثبات عملکرد و درآمد خود رضایت بیشتری داشته‌اند.
اما آنچه در این مسیر همچنان چالش‌برانگیز است، نرخ پایین نفوذ فناوری در میان کشاورزان خرد و سنتی و نقص در نظام ترویج کشاورزی است. برای تحقق جهش در تاب‌آوری زراعت گندم، حمایت‌های دولتی باید فراتر از ارائه نهاده‌ها باشد و به سمت آموزش عملی، انتقال فناوری و اصلاح الگوهای کشت سوق داده شود.
به‌عبارت دیگر، نجات گندم در زنجان، نه در سایه باران، بلکه در سایه دانش و نوآوری ممکن خواهد بود. تغییر اقلیم را نمی‌توان متوقف کرد، اما می‌توان با دانش آن را مهار کرد. نقطه تلاقی کشاورزی سنتی و فناوری، جایی است که امنیت غذایی آینده رقم خواهد خورد.
انتهای خبر/